Kanada to drugi pod względem wielkości kraj na świecie i w tym 3-częściowym prologu trochę go Wam (i sobie) przybliżę. Pierwsza część będzie to rzut oka na geografię Kanady, druga opowie o kanadyjskim klimacie oraz tutejszej florze i faunie, trzecia natomiast o historii, administracji i gospodarce.

Położenie geograficzne

Kanada rozciąga się między Oceanem Altantyckim (na wschodzie), Oceanem Spokojnym (na zachodzie), Oceanem Arktycznym (na północy) i Stanami Zjednoczonymi (na południu). Jest prawie 64 razy większa od Polski, choć prawie 9% jej powierzchni stanowią tereny wodne. W Kanadzie mieszka 36,29 mln ludzi (w Polsce 37,95 mln), a 3/4 z nich zasiedla południowe tereny kraju w maksymalnej odległości 150 km od granicy ze Stanami. Największe miasta Kanady to kolejno: Toronto (które wcale nie jest stolicą), Montreal (w którym aktualnie mieszkam), Calgary, Ottawa (która jest stolicą) i Edmonton.

Kraj ten posiada bardzo urozmaiconą linię brzegową, pełną wysp, półwyspów i zatok, co świadczy o jej bogatej historii geologicznej. Większość jej powierzchni (ok. 3/4 ) zajmują wyżyny i góry, pozostałą część tereny nizinne.

Ze względu na ukształtowanie terenu Kanadę dzieli się na 6 regionów:

1. Tarcza Kanadyjska

Fundament geologiczny kontynentu Ameryki Północnej. Obejmuje środkową i wschodnią część kraju, na całej jego szerokości: od wysp Arktycznych na północy…

(swoją drogą, północna część Kanady leży na Północnym Kole Podbiegunowym, a jej najbardziej wysunięty na północ punkt – przylądek Columbia, znajduje się tylko 769 km od samego Bieguna Północnego. Bliżej serca Arktyki znajduje się tylko kawałek Grenlandii.)

…do współdzielonej ze Stanami Krainy Wielkich Jezior na południu oraz od półwyspu Labrador na Wschodzie, po pas Wielkich Równin na zachodzie. Na tarczy w wyniku fałdowania utworzyły się Góry Laurentyńskie (Laurentydy), gdzie znajdują się kurorty narciarskie i treckingowe popularne wśród mieszkańców prowincji Quebec.

2. Region Appalachów – …

[anegdota]

W drugiej klasie podstawówki chodziłam na chórek i jedna piosenka wyjątkowo zapadła mi w pamięć. Do spokojnej, nastrojowej, tajemniczej melodii (której niestety nie mogę nigdzie znaleźć) śpiewaliśmy o  górach, które noszą niezwykle piękną nazwę. Oto jej tekst:

.

„W Appalachach drzemie noc. O czym śni?
Czy o dniu, co wypełźnie jak wąż,
czy o oczach jak rosa, z rzeką u stóp,
czy o szkole w tipi z chmur…?
Nad snem jej niech czuwa Bóg tych gór.

Ponad szczytem, ponad ostrą granią skał
usnąć chce smagła noc z moich stron.
Fletnia Pana jej gra.
Jeszcze raz, w cieniu dnia,
szuka gwiazd – indiańska łza.
Jak ja, szuka szczęścia. Tak jak…ja.”

W Appalachach – melodia z Appalachów,
sł. polskie Justyna Holm

Zawsze zastanawiałam się cóż to za intrygujące góry i gdzie właściwie drzemie rzeczona noc. Teraz wycieczka w Appalachy będzie jednym z wielu punktów na mojej liście marzeń (bucket list). [/]

.

… Tak więc region Apallachów obejmuje pasmo górskie (oraz jego wyżynne i nizinne okolice), które rozciąga się równolegle do wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej, właściwie na całej jego długości. Nie są to zbyt wysokie góry (najwyższy szczyt to Mount Mitchell – 2037 m n.p.m, Karolina Płn.) i ich przeważająca część znajduje się w Stanach Zjednoczonych (m.in. Karolina Północna, Virginia, Pensylwania). W Kanadzie znajduje się dosłownie skrawek górotworu i obejmuje najbardziej wschodnie prowincje, zgromadzone wokół Zatoki Świętego Wawrzyńca. Są to głównie niziny tworzące wybrzeże Oceanu Atlantyckiego.

3. Region Inuitów 

Nunawut, ach Nunawut… Innym razem opowiem Wam o kiełkującej pasji do terenów o wyjątkowo małej gęstości zaludnienia. W tym wypadku chodzi o niewielką liczbę Inuitów, rdzennych mieszkańców Kanady. Region ten obejmuje kanadyjskie wyspy Archipelagu Arktycznego, czyli północną część kraju i bardzo północną część świata. Jest tam zimno i malowniczo – oblane lodowatą wodą wyspy, skute lodem góry, lodowce i dużo, dużo śniegu.

4. Niziny Doliny Wielkich Jezior i Rzeki Świętego Wawrzyńca 

Region między Tarczą Kanadyjską na północy, a progiem Niagary na południu. W obrębie tych nizin leżą przede wszystkim Toronto – tuż nad jeziorem Ontario oraz Montreal – miasto-wyspa na Rzece Świętego Wawrzyńca.

5. Zachodnie Równiny Wewnętrzne

Europa (bez Rosji) ma nieco ponad 6 mln km² podzielonych na 45 państw. Ameryka Północna (bez Ameryki Środkowej) ma ok 25 mln km² i znajdują się tam tylko 3 państwa. Gdzie więc znajdują się te przeogromne przestrzenie liczące miliony kilometrów kwadratowych? Otóż – na bezkresnych równinach. Równiny to duże i płaskie obszary („thx Capitan Obvious!”), kojarzone często z prerią – preria to równina porośnięta trawą. Zachodnie Równiny Wewnętrzne rozciągają się na całej długości kraju, między Tarczą Kanadyjską (na wschodzie), a Kordylierami (na zachodzie). Jednak tylko południowa część równin stanowi prerię, środkowa i północna część jest – standardowo już – skuta lodem.

6. Kordyliery i wyżyny śródgórskie – w anglojęzycznej tradycji nazewniczej Kordyliery to ogromny pas górsku po zachodniej stronie obu Ameryk (czyli łącznie z Andami). W polskiej – też ogromny, ale jednak o połowę mniejszy, ponieważ określa jedynie góry znajdujące się w Ameryce Północnej. Góry te składają się z dużych łańcuchów gór wysokich, długich rowów tektonicznych i rozległych płaskowyżów. Dzieli się je na strefę wschodnią – którą w większości stanowią Góry Skaliste, strefę centralną – czyli Wyżyny Śródgórskie i strefę zachodnią – czyli Góry Nadbrzeżne (tak, dotarliśmy w końcu do brzegu Pacyfiku), Rów Nadbrzeżny, Góry Kaskadowe i  na Góry Świętego Eliasza (na północy), gdzie leży najwyższy szczyt Kanady – Mount Logan (5966 m n.p.m).

Kanadyjskie top 1

Co by Was nie zanudzić zanadto, na koniec 5 kanadyjskich, geograficznych naj:

1. Największe miasto: Toronto – powierzchnia: 841 km² (Warszawa: 517 km²), ludność: 2 615 060 (Warszawa: 1 753 977)

2. Największa rzeka: Mackenzie

• długość: 4241 km (Wisła: 1047 km)
• powierzchnia zlewnie (obszar wszystkich dorzeczy): 1 760 000 km² (Wisła: 194 424 km²)
• średni przepływ wody przy ujściu: 9910 m³/s (Wisła: 1046 m³/s), maksymalny przepływ: 35 000 m³/s  😮
• ciekawostka: rzeka ta zamarza na zimowe pół roku i wtedy jeżdżą po niej tiry.

3. Największe jezioro:

• współdzielone ze Stanami Jezioro Górne – powierzchnia: 82 101 km² (Śniardwy: 113 km², Bałtyk: 415 266 km²)
• największe jezioro leżące wewnątrz kraju: Jezioro Niedźwiedzie – powierzchnia: 31 792 km².

4. Najfajniejszy wodospad – w kwestii wodospadów ciężko mówić o wielkości, gdyż trzeba by posłużyć się jakimś współczynnikiem obliczonym na podstawie różnych parametrów tj. wysokość, szerokość i przepływ wody. Nie ulega jednak wątpliwości, że najfajniejszym wodospadem w Kanadzie jest Wodospad Niagara (choć są tacy co widzieli i nie polecają).  Właściwie jest to kompleks wodospadów (2 duże i 1 malutki) stąd po angielsku są to Niagara Falls. Znajduje się na on granicy ze Stanami, jednak ten najfajniejszy – Horseshoe Falls (Wodospad Podkowa) znajduje się na terenie Kanady. Zresztą rzeka Nigara (która ma tylko 55 km) płynie z jeziora Ernie do jeziora Ontario, czyli ze Stanów do Kanady, więc wody wodospadu spadają na stronę kanadyjską. Dodatkowo wodospad jest pięknie podświetlony, co można podziwiać po zmroku.

• wysokość: 57 m
• szerokość: 790 m
• przepływ wody: 2400 m3/s

5. Najwyższy czynny wulkan – w Kandzie jest wiele wulkanów, ponieważ jej zachodni brzeg (jak wszystkie brzegi Pacyfiku) leży na Pacyficznej Tarczy Ognia. Wulkanów uważanych za aktywnie jest mniej więcej ok 50. Za najwyższy uważany jest Mount Edziza. Jego wysokość to 2786 m, przekątna krateru to 1,6 km. Nie wiadomo dokładnie kiedy nastąpiła ostatnia erupcja, ale przyjmuje się, że mniej więcej 1000 lat.

To tyle w naszym szybkim przeglądzie, cieszę się, że dotrwaliście do końca. W następnej części dowiemy się czy w Kanadzie zawsze jest bardzo zimno, czy trzeba uważać bardziej na niedźwiedzie czy na skunksy i co tutaj rośnie poza klonem zwyczajnym.

Źródło (w tym foto): Wikipedia.org